Noreg må gjere meir for Vest-Sahara!
«Eg børstar bort sand i flyktningleiren kvar dag. Eg er så lei av sand. Alt eg vil er å vere i mitt eige land. Då gjer det ingenting om eg må børste sand, for eg vil vere heime» fortalte ei ung kvinne meg.
Denne veka har eg fått besøke Vest-Sahara sine flyktningleirar, saman med kollegaer frå ungdomspartia. Vi møtte menneske som har overlevd krig, tap og eksil, men som aldri har gitt opp håpet om å kome heim.
Noreg har eit ansvar. Noreg må stille opp for folkeretten og sikre det saharawiske folk sin fridom.
I snart 50 år har saharawiene venta. Venta på fridomen dei vart lova. Venta på at verda skal innfri sine eigne prinsipp om folkerett og sjølvstyre. Men i staden for å vende heim, lever rundt 200 000 menneske framleis i flyktningleirar i Algeries ørken, i eit av dei mest ugjestmilde områda i verda.
Vest-Sahara regnes av FN som Afrikas siste koloni. I 1975, då Spania trekte seg ut, rykka marokkanske styrkar inn og tok kontrollen over territorium. Innbyggjarane vart anten tvungne på flukt eller underlagt brutal okkupasjon. Trass i utallige FN-resolusjonar, dommar frå EU og den internasjonale domstolen i Haag, har Marokko aldri blitt stilt til ansvar. Noregs nærmaste allierte har i stedet valgt å støtte okkupanten.
Tilgangen på mat i leirane har aldri vore god, men no er situasjonen verre enn på lenge. I dag seier 80 % av innbyggjarane at hovudkjelda deira til mat er naudhjelp. Proteinrike matvarer, som kjøt og fisk, er eit sjeldan gode, dei fleste har berre tilgang til dette éin dag i veka.
Konsekvensane er alvorlege. Under- og feilernæring aukar, spesielt blant born og gravide kvinner. Frå 2012 til 2015 vart anemi blant kvinner redusert, men sidan 2016 har tala gått feil veg igjen. No slit tre av fire kvinner med kronisk jernmangel. Situasjonen er livsfarleg.
Samtidig har flyktningane stadig dårlegare tilgang til grunnleggjande ressursar. Vatn er ei knapp vare, kvar person får utdelt under 20 liter per dag, samanlikna med 40 liter i land som Syria. Etter pandemien har prisane på naudhjelp stige dramatisk. Dei har nærmast doblet seg.
Noreg har nedskalert og gjort hjelpearbeidet meir ineffektivt. Den nordiske bistanden til Vest-Sahara må bli meir målretta og treffsikker, slik at ho faktisk kjem flyktningane til gode. Dette handlar ikkje berre om humanitær hjelp, det handlar om politikk.
Mangel på mat og jobbar er ikkje ei tilfeldig krise, det er eit resultat av ein uløyst konflikt. Den einaste varige løysinga er at saharawiene får sin rettmessige fridom og kan vende heim. Men medan verda diskuterer, ventar folket i leirane, endå ein dag, endå eit år, endå ein generasjon.
Når vi krev at folkeretten skal gjelde for Ukraina og Palestina, må vi og krevje det for Vest-Sahara. Ingen er fri før alle er fri.